ئەنجوومەنی وەزیرانی کوردستان کۆدەبێتەوە و سێ بڕیاری تایبەت بە ژیانی خەڵک دەردەکات

ئاڤا نیوز

 

سبەی ئەنجوومەنی وەزیرانی کوردستان کۆدەبێتەوە و سێ تەوەری گرنگ تاوتوێ دەکرێن، یەکێکیان پەیوەستە بە یاسای ڕاژە و خانەنشینی پێشمەرگە. لەبارەی یاساکە بەڕێوەبەری گشتیی خانەنشینی پێشمەرگە و کەمئەندامان لە وەزارەتی پێشمەرگە دەڵێت، وەزارەتەکەیان داوای کردووە یاسای ژمارە 9ی ساڵی 2014ی خانەنشینی عێراق بۆ پێشمەرگە جێبەجێ نەکرێت.

 

چیرۆکی سەرەکی: بڕیارە سبەی چوارشەممە ڕێککەوتی 10ـی 9ـی 2025 ئەنجوومەنی وەزیرانی هەرێمی کوردستان بە سەرپەرشتی سەرۆکوەزیران مەسرور بارزانی کۆببێتەوە و سێ تەوەری گرنگ و پەیوەست بە ژیانی خەڵک تاوتوێ بکات. تەوەرەکان بریتین لە: یاسای ڕاژە و خانەنشینی پێشمەرگە، پێشنیارێک سەبارەت بە قەرز و پێشینەکانی هاونیشتمانییان، هەروەها ڕێکخستنەوەی ڕێکار و ڕێنماییەکانی تایبەت بە باج.

 

یەکەم: یاسای خانەشینی پێشمەرگە: یەکێک لە تەوەرەکان گفتوگۆکردنە لە پێشنیازێکی گرنگی وەزارەتی پێشمەرگە، کە تیایدا داوا کراوە لەبری یاسای خانەنشینی عێراق، سێ یاسای تایبەتی پەرلەمانی کوردستان بۆ خانەنشینکردنی پێشمەرگە جێبەجێ بکرێن.

 

لێدوانی فەرمی: حاجی مەلا ئەمین، بەڕێوەبەری گشتیی خانەنشینی پێشمەرگە و کەمئەندامان لە وەزارەتی پێشمەرگە، بە ئاڤای ڕاگەیاند، وەزارەتەکەیان داوای کردووە یاسای ژمارە 9ی ساڵی 2014ی خانەنشینی عێراق بۆ پێشمەرگە جێبەجێ نەکرێت. لە جێگەی ئەوەدا، داوا کراوە کار بە سێ یاسای تایبەتی پەرلەمانی کوردستان بکرێت، کە بریتین لە: یاسای ژمارە 38ی ساڵی 2007ی پەرلەمانی کوردستان: ئەم یاسایە تایبەتە بە ڕاژە و خانەنشینی زێرەڤانی. یاسای ژمارە 34: ئەم یاسایە تایبەتە بە شەهیدان، پەککەوتەی سەنگەر و کەمئەندامان. یاسای ژمارە 33: ئەم یاسایە تایبەتە بە ڕێزلێنانی پێشمەرگە، بەتایبەتی ئەوانەی پێش 1ی ئازاری 1991 پێشمەرگەی شاخ بوون.

 

- بە گوتەی حاجی مەلا ئەمین، ئەم سێ یاسایە ماف و ئیمتیازاتی زیاتریان بۆ پێشمەرگە تێدایە، لەوانە باشترکردنی مووچە، هەژمارکردنی بڕوانامەکان و ساڵانی خزمەت. ناوبراو ئاماژەی بەوەشکرد کە بە شێوەیەکی زارەکی ڕەزامەندی لەسەر ئەم پێشنیازە دراوە و چاوەڕوان دەکرێت سبەی بە فەرمی بڕیاری لەبارەوە بدرێت، کە ئەمەش بە قازانجی سەرجەم پێشمەرگە دەبێت. ئەگەر ئەم سێ یاسایە جێبەجێ بکرێن، ساڵانە بڕی نزیکەی سێ ملیار و 300 ملیۆن دینار بۆ خانەنشینانی پێشمەرگە خەرج دەکرێت. حکومەتی هەرێمی کوردستانیش پابەند بووە کە خۆی ئەم بڕە پارەیە لە داهاتی ناوخۆی هەرێمی کوردستان دابین بکات. ئەم بڕیارە وەک هەنگاوێکی گرنگ سەیر دەکرێت بۆ باشترکردنی گوزەرانی پێشمەرگە قارەمانەکان و دابینکردنی شایستەکانیان لە چوارچێوەی یاسایی و ناوخۆیی هەرێمدا.

 

زانیاریی ئاڤا: ئاڤا زانیویەتی ڕەزامەندیی زارەکی لەسەر ئەم پێشنیازە دراوە و چاوەڕوان دەکرێت سبەی بە فەرمی بڕیاری لەبارەوە بدرێت.

دووەم: قەرز و پێشینەکانی بانکە بازرگانییەکان: تەوەرێکی دیکەی کۆبوونەوەکە تایبەتە بە پێشنیازێکی وەزارەتی دارایی سەبارەت بە قەرز و پێشینەکانی بانکە بازرگانییەکان. ئەم پێشینانە بریتین لە: قەرز و سولفەی هاوسەرگیری، خانووبەرە، کشتوکاڵ، بازرگانی و جۆرەکانی دیکە کە هاوڵاتیان لە بانکەکان وەریانگرتووە و تا ئێستا نەگەڕێندراونەتەوە بۆ حکومەت. بڕیارە لە کۆبوونەوەکەدا گفتوگۆ بکرێت لەسەر چۆنیەتی و ماوەی وەرگرتنەوەی ئەم قەرزانە. بەپێی زانیارییەکانی ئاڤا، لە بەرژەوەندیی خەڵک ڕێژەیەک لێخۆشبوون بۆ ئەم قەرزانە دەکرێت.

 

سێیەم: ڕێکخستنەوەی ڕێکار و ڕێنماییەکانی باج: تەوەری سێیەمی کۆبوونەوەکە تایبەتە بە ڕێکخستنەوەی ڕێکار و ڕێنماییەکانی باج، کە کاریگەری لەسەر کاسبکاران، پیشەوەران و کۆمپانیاکان دەبێت. حکومەتی عێراق داوای کردووە کە سیستمی باج لە هەرێمی کوردستان و ناوەند یەکبخرێت.

 

لێدوانی فەرمی: د. کەمال وەرتی، بەڕێوەبەری گشتیی باج و داهاتەکان لە وەزارەتی دارایی هەرێمی کوردستان، بە ئاڤای ڕاگەیاند، لە هەرێمی کوردستان باج و ڕسوومات لە عێراق کەمترە و یاساکان لە بەرژەوەندیی خەڵک هەموارکراونەتەوە، بەشێوەیەک کە باج کەمتر وەردەگیرێت. حکومەتی عێراق ڕازیکراوە کە باج لەسەر خەڵکی هەرێمی کوردستان زیاد نەکرێت، بەڵام ئێستا تەنها داوای زیادکردنی باج لەسەر دوو شت دەکات: جگەرە و خواردنەوە کحولییەکان (مەشرووب).

- بەغدا داوا دەکات باجی جگەرە هاوشێوەی عێراقی لێ بکرێت، بەو بیانووەی کە بەشێکی زۆری ئەو جگەرەیەی لە خاڵە سنوورییەکانی هەرێمەوە هاوردە دەکرێت، بەرەو شارەکانی عێراق دەڕوات و ناکرێت باجەکەی کەمتر بێت. سەبارەت بە خواردنەوە کحولییەکان، لەبەرئەوەی هاوردەکردنیان لە خاڵە سنوورییەکانی عێراق بە فەرمی قەدەغەیە، بەشێک لەو خواردنەوانەی لە خاڵە سنوورییەکانی کوردستانەوە داخڵ دەکرێن، دەگەنە شارەکانی عێراق. بۆیە بەغدا داوا دەکات باجەکەی زیاد بکرێت بۆ ئەوەی نرخەکەی گرانتر بێت و بەو هیوایەی خەڵک کەمتر توانای کڕینیان هەبێت.

 

پەیوەست بەم بابەتە: هێشتا دیار نییە ئەنجوومەنی وەزیرانی کوردستان بڕیاری زیادکردنی باج لەسەر جگەرە و خواردنەوە کحولییەکان دەدات یان نا.