مەسرور بارزانی: کارنامەی کابینەی نوێ ئامادەیە و گفتوگۆکان لەسەر پۆستەکان بەردەوامن

ئاڤا نیوز

سەرۆکوەزیرانی هەرێمی کوردستان، مەسرور بارزانی، لە چاوپێکەوتنێکی تایبەتدا لەگەڵ کەناڵی "الشرق" ڕایگەیاند،  لایەنە سیاسییەکان لەسەر کارنامەی کابینەی نوێی حکومەتی هەرێم ڕێککەوتوون، کە درێژەپێدەری کارنامەی کابینەی ئێستا دەبێت. ئاماژەی بەوەشدا کە گفتوگۆکان لەنێوان پارتی و یەکێتی لەسەر دابەشکردنی پۆستەکان بەردەوامە و هیوای خواست چارەسەرێک بدۆزرێتەوە کە لەگەڵ دەرئەنجامەکانی هەڵبژاردندا بگونجێت.

چیرۆکی سەرەکی: سەرۆکوەزیران مەسرور بارزانی، لە میانی چاوپێکەوتنێکی تایبەت لەگەڵ کەناڵی "شەرق"ـی سعوودی، تیشکی خستەسەر ئاڵۆزییەکانی نێوان هەولێر و بەغدا و باسی لە پێکهێنانی کابینەی نوێی حکومەتی هەرێمی کوردستان کرد.

لێدوانی فەرمی: لەمیانی چاوپێکەوتنەکە، سەرۆکوەزیران، مەسرور بارزانی وتی، پێکهێنانی حکومەتی هەرێمی کوردستان ڕاستەوخۆ پەیوەندی بە هەڵبژاردنەکانی عێراقەوە نییە، بەڵام هەموو پرسەکان پێکەوە گرێدراون. سەبارەت بە پۆستی سەرۆککۆماری عێراق، وتی: "کورد پێی باشترە سەرۆکایەتیی کۆمار وەربگرێت، چونکە ئەمە بووەتە دابونەریت و هیوادارین بەردەوام بێت بۆ پاراستنی یەکڕیزی."

لەبارەی دۆخی ئەمنی، سەرۆکوەزیران بارزانی ئاماژەی بەوەدا هەرێمی کوردستان شوێنێکی ئارام بووە، بەڵام هۆشداری دا لەوەی "هەڕەشەی داعش یان توندڕەوەکان کۆتایی نەهاتووە و هێشتا شانەی نووستووی داعش لە عێراق و سوریا هەڕەشەیەکی جددین."

دەقی چاوپێکەوتنەکەی سەرۆکوەزیران مەسرور بارزانی لەگەڵ کەناڵی "الشرق"ـی سعوودی

پێشکەشکار: بەخێر بێن بینەرانی ئازیز بۆ ئەم چاوپێکەوتنە تایبەتە لەگەڵ بەڕێز سەرۆکوەزیرانی هەرێمی کوردستان، بەڕێز مەسرور بارزانی.لەسەر شاشەی 'الشرق'. با ڕاستەوخۆ دەست بە گفتوگۆ بکەین دەربارەی زنجیرە هێرشە درۆنییەکان بۆ سەر دامەزراوە نەوتییەکان لە هەرێم، ئایا ئەو لایەنەی بەرپرسە ئاشکرا بووە؟

سەرۆکوەزیران مەسرور بارزانی: یەکەم شت، خۆشحاڵم کە لەگەڵتانم. لێکۆڵینەوەکان بەردەوامن بۆ دۆزینەوەی ئەوەی کە کێ بە وردی لە پشت هێرشەکانەوەیە. ئێمە هەندێک زانیاریمان هەیە، بەڵام پێم باشترە چاوەڕێ بکەم تا دەسەڵاتە پەیوەندیدارەکان دەگەنە دەرئەنجامی خۆیان لەبارەی لێکۆڵینەوەکەوە. کەواتە، ڕوونە کێ لە پشتیەوەیە، بەڵام پێم باش نییە لەسەری بدوێم تاوەکو دەرەنجامە کۆتاییەکانی لێکۆڵینەوەکان بڵاو دەبنەوە.

پێشکەشکار: واتە سەبارەت بەو لایەنانەی بەرپرسن لە هەموو ئەمانە، ئێوە بە باشی دەیانناسن، بەڵام لە قۆناغی لێکۆڵینەوە و دڵنیابوونەوەدان لە ناسنامەی ئەوان؟

سەرۆکوەزیران مەسرور بارزانی: بەڵێ بە تەواوی، ئێمە هەروەها هاوکارین لەگەڵ هێزەکانی هاوپەیمانان و حکومەتی فیدراڵی لە بەغدا، و هەروەها دەسەڵاتە ئەمنییەکان لێرە لە هەرێمی کوردستان، لێکۆڵینەوەکان ئەنجام دەدەن بۆ دۆزینەوەی ئەوەی کە بە وردی کێ لە پشت ئەم کارەوەیە، ئێمە وێنایەکی زۆر باشمان هەیە. تەنیا نامانەوێت باسی بکەین تاوەکو دەرەنجامە کۆتاییەکان دەرناکەون.

پەیوەندیی هێرشەکان بە وەبەرهێنانی کۆمپانیا ئەمریکییەکانەوە

پێشکەشکار: بەڕێز سەرۆکوەزیران، ئەو کاتەی کە هێرشەکانی تێدا ڕوویداوە، پەیوەستە بە وەبەرهێنانی کۆمپانیا ئەمریکییەکان لە بواری نەوتدا. ڕای ئێوە چییە؟

سەرۆکوەزیران مەسرور بارزانی: وەک گوتم، ناتوانم لەبری پاڵنەر و نیازی هێرشکارەکان قسە بکەم. بۆچی لەم کاتەدا ڕوویدا، بەڵام بە دڵنیاییەوە هاوکاتە لەگەڵ ئەو ڕێککەوتنانەی کە لەگەڵ کۆمپانیا ئەمریکییەکان واژۆمان کردوون. ئایا ئەمە بووەتە هۆی هاندانی هێرشەکە یان نا، ئەوە دەبێت چاوەڕێ بکەین و ببینین، هەروەها پێم وایە دوای تەواوبوونی لێکۆڵینەوەکان بۆمان ڕوون دەبێتەوە.

هاوکاری لەگەڵ ئەمریکا بۆ دابینکردنی ژینگەیەکی ئارام بۆ وەبەرهێنان

پێشکەشکار: ئایا هەڵوێستێکی گوشاری ڕوون و ئاشکرای ئەمریکی هەیە بۆ زانینی لایەنە ئەنجامدەرەکانی هێرشەکان؟ ئەمریکا زۆر پشتیوانە بۆ دابینکردنی ژینگەیەکی وەبەرهێنان لە هەرێمی کوردستان، دوور لە هەر نائارامییەکی ئەمنی، ڕۆڵی هەرێمی کوردستان لەمبارەیەوە چییە؟

سەرۆکوەزیران مەسرور بارزانی: ئێمە هاوکارین لەگەڵ هێزەکانی هاوپەیمانان. ئەمریکییەکان هاوپەیمانی ئێمەن، بۆیە بە دڵنیاییەوە زانیارییان لەگەڵ ئاڵوگۆڕ دەکەین و ئەوانیش بانگهێشت دەکرێن بۆ بەشداریکردن لە هەر لێکۆڵینەوەیەکدا، چونکە هەندێک لەو کێڵگانەی کە هێرشیان کرایە سەر لەلایەن کۆمپانیا ئەمریکییەکانەوە بەڕێوە دەبران. بۆیە زۆر ئاساییە کە هاوکارییەکی نزیکمان هەبێت لەگەڵ هەردوو دەسەڵاتی ئەمریکی و هەروەها حکومەتی فیدراڵی. ئێمە پێزانینمان هەیە بۆ هەر هەوڵ و یارمەتییەک بۆ ڕاگرتنی ئەم هێرشانە دژی هەر دامەزراوەیەک لێرە لە هەرێمی کوردستان، چونکە ئێمە هەوڵ دەدەین نەک تەنیا لە ڕووی ئابوورییەوە بژین، بەڵکو گەشە بکەین و دڵنیا بین کە کوردستان دەبێتە شوێنێکی ئارام بۆ وەبەرهێنەران.

دۆخی ئەمنی و مەترسییەکانی داعش

پێشکەشکار: هەڵسەنگاندنی ئێوە بۆ دۆخی ئەمنی لە کوردستان بە گشتی چییە؟ لەژێر ڕۆشنایی ئەم هەڕەشە نوێیانەدا، ئایا مەترسییەکی ڕاستەقینە هەیە لە گەڕانەوەی داعش یان شانەکانی داعش؟

سەرۆکوەزیران مەسرور بارزانی: کوردستان هەمیشە بە شێوەیەکی ڕێژەیی شوێنێکی زۆر ئارام بووە لە ناوچەیەکی زۆر پڕ لە نائارامیدا. وەک بینیتان، کێشە لە هەموو ناوچەکەدا هەیە، بەڵام کوردستان ئارام بووە و خەڵکی زۆر لە بەشە جیاوازەکانی ناوچەکە، بەتایبەتی بەشە جیاوازەکانی عێراق، پەنایان بۆ کوردستان هێناوە و دێنە ئێرە، چونکە هەست بە ئارامی دەکەن. بەڵام ئەوە مانای ئەوە نییە کە هەڕەشەی داعش یان توندڕەوەکان کۆتایی هاتووە. نا، هێشتا شانەی نووستووی داعش لە بەشە جیاوازەکانی ناوچەکەدا هەن، نەک لە هەرێمی کوردستان، بەڵکو بە گشتی، لە عێراق و سوریا و پێویستە بە وردی چاودێری بکرێن. بۆ ئەوەش، ئێمە هاوکارین لەگەڵ هەموو دۆستەکانمان بۆ دڵنیابوونەوە لەوەی کە داعش ناگەڕێتەوە وەک چۆن لە ڕابردوودا کردیان. بەڵام ئەوان هێشتا لێرەن، هێشتا هەڕەشەیەکی جددین و پێویستە بە وردی چاودێری بکرێن.

هەڵوێستی هەرێم لەسەر پرۆسەی ئاشتیی نێوان تورکیا و پەکەکە

پێشکەشکار: سەبارەت بە پارتی کرێکارانی کوردستان، چۆن مامەڵە لەگەڵ بوونی ئەو هێزانە لێرە دەکەن؟ و تا چەند دوای بڕیاری ڕادەستکردنی چەک لە هەفتەی ڕابردوودا، چۆن مامەڵەیان لەگەڵ دەکەن؟

سەرۆکوەزیران مەسرور بارزانی: ئێمە پێشوازی لە دەستپێشخەریی پرۆسەی ئاشتی دەکەین. پێشوازی لە گفتوگۆکانی نێوان تورکیا و پەکەکە دەکەین سەبارەت بە کۆتاییهێنان بە شەڕ، بێگومان پەیامەکەی بەڕێز ئۆجەلان، سەرۆکی پەکەکە، بۆ چەکدانان، پێم وایە هەنگاوێکی باشە بۆ پێشەوە. هیوادارین هەموو ئەم ململانێ و کێشە بەردەوامانە بگەنە کۆتایی، چونکە ئێمە بەدەست شەڕی بەردەوامەوە دەناڵێنین. 800 گوندی ئێمە ئاوەدان نەکراونەتەوە بەهۆی پێکدادان و ڕووبەڕووبوونەوەکانەوە. بە کۆتاییهاتنی ئەم کێشەیە، هیوادارین خەڵکەکەمان بتوانن بگەڕێنەوە بۆ گوند و ناوچەکانیان. ئێستا دەبێت چاوەڕێ بکەین و پشتیوانی ئەو بیرۆکەیە بکەین کە ئەم پرۆسەی ئاشتییە سەرکەوتوو بێ و دەبێت چاوەڕێ بین و ببینین چۆن بەڕێوە دەچێت.

پێکهێنانی کابینەی نوێی حکومەتی هەرێم

پێشکەشکار: سەبارەت بە ڕێڕەوی دانوستانەکانی پێکهێنانی حکومەتی نوێ لە کوردستان، کارەکان گەیشتوونەتە کوێ؟

سەرۆکوەزیران مەسرور بارزانی: ئێمە لەسەر کارنامەی حکومەتی داهاتوو ڕێککەوتووین، کە لە بنەڕەتدا درێژەپێدەری کابینەی پێشوو یان کابینەی ئێستا دەبێت. و ئێستا قسە لەسەر هەندێک پۆست دەکەین، بەتایبەتی لە نێوان پارتی و یەکێتی. هیوادارم بتوانین بگەینە چارەسەرێکی خوازراو کە هەروەها لۆژیکی و گونجاو بێت لەگەڵ دەرئەنجامەکانی هەڵبژاردن.

پۆستی سەرۆککۆمار و دابەشکردنی پۆستە سیادییەکان

پێشکەشکار: بەڕێز سەرۆکوەزیران، ئایا هیچ پەیوەندییەک هەیە لەنێوان پێکهێنانی حکومەت لە کوردستان و هەڵبژاردن لە بەغدا؟ هەروەها دەمەوێت ڕای ئێوە بزانم سەبارەت بە داواکاریی هەندێک لە سوننەکان بۆ وەرگرتنی پۆستی سەرۆککۆمار، لە بەرامبەردا پۆستی سەرۆکی پەرلەمان بدرێتە کورد؟

سەرۆکوەزیران مەسرور بارزانی: هەڵبژاردنەکانی کوردستان بۆ حکومەتی کوردستانە، ئەوان ڕاستەوخۆ پەیوەندییان نییە بەوەی کە کەی حکومەت پێکدەهێنرێت، بۆیە هیوادارین بتوانین حکومەتەکەمان پێکبهێنین پێش ئەوەی هەڵبژاردنەکان لە عێراق ئەنجام بدرێن. بێگومان هەموو شتێک پێکەوە گرێدراوە. مەبەستم ئەوەیە هێشتا باسی یەک وڵات دەکەین. ئەگەر دوایین بەشی پرسیارەکەت دووبارە بکەیتەوە.

پێشکەشکار: پرسیارەکە ئەوەیە کە هەندێک لایەنی سوننە داوای پۆستی سەرۆککۆمار دەکەن و لە بەرامبەردا پۆستی سەرۆکی پەرلەمان بدرێتە کورد.

سەرۆکوەزیران مەسرور بارزانی: ئێمە باسی سێ پێکهاتەی سەرەکی دەکەین. سوننەی عەرەب، شیعەی عەرەب، و پاشان کورد. هەروەها تورکمان و مەسیحیمان هەیە. ئاشووری و کلدانیمان هەیە. پێکهاتەی جیاوازمان هەیە لەم وڵاتەدا، بەڵام سێ سەرەکییەکە کورد و عەرەبن. ئێستا، ئەوە مانایەکی ئەوتۆی نییە ئەگەر هەموو لقە جێبەجێکارەکان لەلایەن یەک نەتەوەوە بەڕێوە ببرێن. تەنانەت ئەگەر ئاماژەیەکی هێماییش بێت. کورد پێی باشترە سەرۆکایەتیی کۆمار وەربگرێت، چونکە ئەمە بووەتە دابونەریت. مەبەستم ئەوەیە هیچ یاسایەک بۆ ئەمە نییە، بەڵام ئەمە نەریت بووە. لە پێکهاتەی حکومەتەکانی پێشوو، سەرۆکایەتی هەمیشە بۆ کاندیدێکی کورد دیاری کراوە و هیوادارین ئەمە بەردەوام بێت بۆ پاراستنی یەکڕیزی و هەروەها بۆ ئەوەی نیشان بدرێت کە کورد یەکێکە لە پێکهاتە سەرەکییەکانی ئەم وڵاتە.

چارەنووسی هەناردەکردنی نەوتی هەرێم لە ڕێگەی تورکیاوە

پێشکەشکار: لەبەر ئەوەی باسی پەیوەندی لەگەڵ بەغدا دەکەین، بڕیارێکی تورکی هەیە، وەک دەزانن بە ڕاگرتنی هەناردەکردنی نەوت لەڕێگەی ئەو بۆرییەی دەگاتە بەندەری جەیهان. ئەنقەرەش لە بەرامبەردا بەدوای ڕێککەوتنێکی گشتگیردا دەگەڕێت لەگەڵ بەغدا، ئێوە چۆن لەسەر ئەمە دەدوێن؟

سەرۆکوەزیران مەسرور بارزانی: گرێبەستێکی درێژخایەن هەیە لەنێوان عێراق و تورکیا لەسەر ITP، بۆریی نەوتی عێراق - تورکیا، کە لە ساڵی 2026 کۆتایی دێت. کەواتە کەمتر لە ساڵێکی ماوە. ئەم گرێبەستە کۆتایی دێت. ئێستا ئەمە ماوەتەوە سەر تورکیا کە بڕیار بدات ئایا دەیانەوێت گرێبەستەکەیان لەگەڵ بەغدا نوێ بکەنەوە یان نا. بیستوومانە کە تورکیا قبووڵی نەکردووە لەسەر هەمان مەرج نوێی بکاتەوە. بۆیە ڕەنگە مەرجی نوێ هەبێت و ئەوە شتێکە کە دەبێت لەنێوان هەردوو وڵاتدا ڕووبدات. چۆن دەبێت، هێشتا نازانین. پێم وایە کاتی زۆر ماوە بۆ دانوستان لەسەر هەر ڕێککەوتنێکی داهاتوو، بەڵام تورکیا هەناردەکردنی نەوتی ڕانەگرتووە. ئەوە بڕیاری دادگا بوو دوای ئەوەی وەزارەتی نەوتی عێراق سکاڵایەکی تۆمار کرد و بڕیارێکی دادگایەکی فەرەنسی هەناردەی نەوتی ڕاگرت. لە ئەنجامدا، پێم وایە هەمووان زەرەرێکی زۆریان کرد.

یاسای نەوت و گاز... کێشەیەکی هەڵپەسێردراو

پێشکەشکار: دانوستانەکان لەگەڵ بەغدا سەبارەت بە یاسای نەوت و گاز گەیشتوونە بە کوێ؟ئایا پێشبینی چارەسەرێکی نزیک دەکەن، یان دۆخی چەقبەستوویی بەردەوام دەبێت، چونکە ئەمە پرسیاری ملیار دۆلارییە؟

سەرۆکوەزیران مەسرور بارزانی: ئەمە پرسیارێکە هیوادارم بەغدا وەڵامی بداتەوە، چونکە ئێمە ئامادە بووین یاسای نەوت و گاز لە 2007 تێپەڕێنین. لەو کاتەوە چەندین هەوڵ دراوە، بەداخەوە ئەو یاسایە لە حکومەتی فیدراڵیدا تێنەپەڕێندراوە. ئەمە باشترین ڕێگایە بۆ چارەسەرکردنی هەموو کێشە هەڵپەسێردراوەکانی نێوان بەغدا و هەولێر. کەواتە یاسای نەوت بۆ ئێمە زۆر گرنگە و ئامادەین بەردەوام بین لە گفتوگۆکردنەوە لەگەڵ بەغدا لەسەر هەبوونی یاسایەک کە میانڕەو و نوێ بێت و هەروەها خزمەت بە عێراقێکی فیدراڵی بکات، چونکە ئەو یاسایەی کە ئێستا بەغدا پشتی پێ دەبەستێت یاسایەکی کۆنە و نوێنەرایەتیی حکومەتی فیدراڵی ناکات.

پێشکەشکار: کێشەی مووچە و بودجە گەیشتووەتە کوێ، چونکە دۆسیەکان هێشتا ئاڵۆزن؟ ئایا ڕێککەوتنێک هەیە بۆ چارەسەرێکی هەمیشەیی؟

سەرۆکوەزیران مەسرور بارزانی: زۆر بەداخەوەم کە مووچەی خەڵک دەبێتە کارتێکی سیاسی یان ناکۆکی لەنێوان بەغدا و هەولێر. بەپێی یاسا، بەپێی دەستوور، خەڵک مافی خۆیەتی مووچەکانیان بەبێ دواکەوتن و بەبێ هیچ کێشەیەک وەربگرن، بەڵام بەداخەوە بەکارهێنانی مووچەی خەڵک وەک فشارێکی سیاسی، شتێکە کە قبووڵ ناکرێت. نادەستوورییە، نایاساییە. تەنانەت دادگای فیدراڵیش بڕیاری دا کە مووچەی خەڵک نابێت بەشێک بێت لە هیچ ناکۆکییەک لەنێوان بەغدا و هەولێر. بەڵام بەداخەوە بینیمان کە بۆ ماوەی سێ مانگ مووچە دواکەوت و تەنیا لەم دواییانەدا، لە چەند ڕۆژی ڕابردوودا، مووچەی مانگی ئایار نێردراوە. و ئێستا بەرەو کۆتایی مانگی تەمموز دەچین. بۆیە چاوەڕێ دەکەین مووچەی مانگەکانی حوزەیران و تەمموزیش بنێردرێن. بەڵام بۆ ئەوەی ڕاشکاو بم لەگەڵت، کوردستان وەک قەوارەیەکی فیدراڵی مافی خۆیەتی بودجەی خۆی هەبێت، نەک تەنیا مووچە، بەڵکو بودجەیەک لە کۆی بودجەی عێراق. ئەمە ڕێگای ڕاستە. ڕێگای ڕاست ئەوەیە کە کوردستان بەشدار بێت لە داهاتی عێراقدا و لە بەرامبەردا بودجەیەک لە کۆی داهاتی عێراق وەربگرێت. ئێستا وا نییە. ئێستا وەزارەتی دارایی لەسەر ئاستی فیدراڵی دەستوەردەداتە وردەکارییەکانی مووچە و بودجەی هەرێمی کوردستان، کە ئەمە پێشێلکردنی دەستوور و مافەکانی کوردستانە. کەواتە باشترین و لۆژیکیترین و دەستووریترین چارەسەر ئەوەیە کە لەسەر بودجەیەک بۆ کوردستان ڕێک بکەوین لە یاسای بودجەی داهاتوودا.

کێشەکانی نێوان هەولێر و بەغدا سیاسیین نەک تەکنیکی

پێشکەشکار: بەڕێز سەرۆکوەزیران، بەغدا پێداگری دەکات کە کێشەکان تەکنیکین نەک سیاسی. چۆن وەڵامیان دەدەنەوە؟

سەرۆکوەزیران مەسرور بارزانی: ئەمانە بە تەواوی کێشەی سیاسین، چونکە ئەگەر تەکنیکی یان یاسایی بوونایە، ئێمە شاندی زۆرمان ناردووە بۆ بەغدا و هەموو ئەم کێشە تەکنیکی و یاساییانە چارەسەر کراون. هەر جارێک بەڵێنمان پێ دەدرا کە هیچ کێشەیەکی تەکنیکی نەماوە بۆ ناردنی مووچە، بەڵام لە خاڵێکدا کێشەی نوێ سەرهەڵدەدات. و بۆ سەلماندنی ئەوەی کە ئەمە کێشەیەکی سیاسییە، دەتوانین بگەڕێینەوە و ببینین بەغدا چۆن مامەڵەی لەگەڵ کوردستان کردووە لە بوارەکانی تردا. بۆ نموونە، 3.5 ملیۆن کەس لە عێراق دامەزراون لە چەند ساڵی ڕابردوودا، یەک کەسیشیان بۆ کوردستان نەبووە. 50 ملیار دۆلار لەلایەن حکومەتی فیدراڵییەوە قەرز کراوە، یەک دۆلاریش بۆ کوردستان نەبووە، بەڵام لە دانەوەی قەرزەکاندا کوردستان دەبوو لە بەشەکەی خۆی بیداتەوە. زیاتر لە 7 ملیۆن کەس لە چاودێریی کۆمەڵایەتیی عێراق لەلایەن حکومەتی فیدراڵییەوە مووچەیان بۆ دەبڕدرێتەوە، تەنیا 72,000 کەسیان خەڵکی کوردستانن. واتە 1%. بۆیە جیاکارییەکی زۆر هەیە، نادادپەروەری و نایەکسانییەکی زۆر هەیە لە مامەڵەکردن لەگەڵ کوردستان. بۆیە، ڕێگایەک نییە، مەبەستم ئەوەیە ئاراستەیەکی سیاسیی بەهێز هەیە بۆ ئەوەی گوشاری زیاتر بخەنە سەر کوردستان، بۆ پەراوێزخستنی کوردستان، بۆ لاوازکردنی کوردستان، بێگومان مووچە وەک گوشارێکی سیاسی دژی کوردستان بەکاردەهێنرێن.

هەڵسەنگاندنی بڕیارەکانی دادگای فیدراڵی

پێشکەشکار: چۆن هەڵسەنگاندن بۆ هەڵوێستی دادگای فیدراڵی دەکەن بەرامبەر مافەکانی هەرێمی کوردستان، لەگەڵ هاتنی سەرۆکێکی نوێ، ئایا بە سیاسی کراوی دەزانن؟

سەرۆکوەزیران مەسرور بارزانی: دەزانن کە هەندێک گۆڕانکاری لە دادگای فیدراڵیدا کراوە و پێکهاتەی نوێی دادگای فیدراڵی، دیسانەوە، دەبێت بەپێی دەستوور بێت، دەبێت ڕەزامەندیی پەرلەمانی لەسەر بێت. کەواتە دادگایەکی فیدراڵی کە لەگەڵ دەستووردا بگونجێت دەبێت بەپێی ئەوەی لە دەستووردا هاتووە پێکبهێنرێت. بەڵام ئێستا بەو گۆڕانکاریانەی کە کراون، پێم وایە ئەو بڕیارانەی داویانە، هەوڵیان داوە لانی کەم دوور بکەونەوە لەو بوارانەی کە پێیان وایە لە دەسەڵاتی ئەواندا نییە. بۆیە ئەو چەند بڕیارەی کە دادگای فیدراڵی نوێ داویەتی، پێم وایە دادپەروەرانە و ڕەوا بوون.

ماددەی 140 و ئیرادەی سیاسیی بەغدا

پێشکەشکار: گەورەترین ئاستەنگەکان چین کە ڕێگری دەکەن لە کاراکردنی ماددەی 140؟ ئەم ماددەیە تایبەتە بە دیاریکردنی دۆخی ناوچە جێناکۆکەکان لە عێراق، بەتایبەتی لە کەرکوک.

سەرۆکوەزیران مەسرور بارزانی: گەورەترین ئاستەنگ ئیرادەی سیاسییە. هیچ ئیرادەیەک لە بەغدا نییە بۆ جێبەجێکردنی ماددەی 140. چەندین ساڵ تێپەڕیوە و نەخشەڕێگایەک هەیە بۆ چۆنیەتی جێبەجێکردنی ماددەی 140. خەڵک قەرەبوو کراونەتەوە بۆ ئەوەی بڕۆن، ئەوانەی کە هێنرابوون بۆ گۆڕینی دیمۆگرافیای ناوچەکە، بەڵام بەداخەوە قەرەبووەکانیان وەرگرت و هەرگیز نەڕۆیشتن و ئێستاش بەردەوامیی هەمان سیاسەتی گۆڕینی دیمۆگرافی لە ناوچەکەدا هەیە، نەوەستاوە. هێشتا هەراسانکردنی خەڵکی ئێمە هەیە لەو ناوچانەدا، جا جووتیار بن یان دانیشتووانی ڕەسەنی ئەو ناوچانە بن.  پرۆسەکە بەرەو پێش ناچێت، چونکە وەک گوتم، ئیرادە و ویستی سیاسی نییە. کاتێک ویست هەبێت، ڕێگەش هەیە و ڕێگەیەکی دەستووری هەیە بۆ جێبەجێکردنی ماددەی 140، بەڵام بەداخەوە نەکراوە.

بەرنامەی چاکسازی و پڕۆژە خزمەتگوزارییەکانی حکومەتی هەرێم

پێشکەشکار: چیت هەیە سەبارەت بە بەرنامەی چاکسازیی حکومەتی هەرێمی کوردستان، لە بوارە جیاوازەکاندا، بەتایبەتی سەبارەت بە بەدیجیتاڵکردنی خزمەتگوزارییە گشتییەکان و پەرەپێدانی ژێرخان.

سەرۆکوەزیران مەسرور بارزانی: چاکسازییەکی زۆر لە کوردستان کراوە و وەک بینیتان، لەم دواییانەدا هەندێک گۆڕانکاریی زۆر دیار هەبووە، بەتایبەتی لە بواری کارەبادا. دەتوانم بڵێم تاکە سێ شار لە هەموو وڵاتدا کە 24 کاتژمێر کارەبایان هەیە لە کوردستانن؛ سلێمانی، هەولێر و دهۆک. هەروەها پلانیشمان هەیە تا ساڵی داهاتوو بۆ هەموو کوردستان دابین بکەین و هەروەها کارەبا دەدەینە بەشەکانی تری وڵات. زۆر شتی تر هەیە کە دەتوانین بیکەین ئەگەر لێکتێگەیشتنێکی باشتر و پشتیوانییەکی زیاتر هەبێت. کەواتە ئەوە یەکێکە لەو چاکسازیانەی کە دەرئەنجامەکانی دەبینین کە ساڵێک لەمەوبەر دەستمان پێکرد و تا ساڵی داهاتوو دەتوانین ببینین هەموو کوردستان دەبێتە خاوەنی کارەبای 24 کاتژمێری، هەروەها پڕۆژەکانی ئاو تەنیا چەند ڕۆژێک لەمەوبەر، پڕۆژەی ئاوی هەولێرم ڕاگەیاند کە ئاوی پێویست بۆ شارەکە دابین دەکات و کێشەیەک چارەسەر دەکات کە زیاتر لە 30 ساڵە هەیە، و بۆ 30 ساڵی داهاتووش کێشەکە چارەسەر دەکات. و هەولێر ئێستا تاکە شارە لە هەموو وڵاتدا کە کێشەی ئاوی نییە. بێگومان هەندێک ڕێکخستنەوە هەیە کە پێویستە بکرێت لەگەڵ سیستمی نوێدا. بەڵام ئەمانە هەندێک لەو شتانەن کە خەڵک دەیانبینێت. و هەروەها لە کەرتی بانکیدا، و بەدیجیتاڵکردنی خزمەتگوزارییەکان. زۆر شتمان کردووە کە ڕەنگە هێندە دیار نەبن وەک ئەم پڕۆژانەی تر، بەڵام ئەوە ئەو ژێرخانەیە کە ئێمە بۆ ئابووریی کوردستان دروستی دەکەین و هەوڵ دەدەین خزمەتگوزاریی باشتر بۆ خەڵک دابین بکەین، تەنانەت ئەگەر سەیری کەرتەکانی تریش بکەیت، وەک کەرتی تەندروستی یان ڕێگاوبانەکان، دەبینیت پڕۆژەی زۆر هەن کە لە کاردان بۆ ئاسانکاری بۆ خەڵک و هەروەها بۆ باشترکردنی ئاستی ژیانی نەک تەنیا خەڵکی کورد کە لێرە دەژین، بەڵکو ئەوانەشی کە سەردانی کوردستان دەکەن. پلانی گەورەترمان هەیە بۆ گەشتیاری لە بەشە جیاوازەکانی وڵاتدا و ئەمانە هەمووی دێن و هیوادارین بەمزووانە گۆڕانکارییەکی گەورە لە هەموو ئەو کەرتانەدا ببینیت لە کوردستان.

پلانی ئابووریی هەرێمی کوردستان و کردنەوەی دەرگا بە ڕووی وەبەرهێناندا

پێشکەشکار: بەڕێز سەرۆکوەزیران، لەژێر ڕۆشنایی ڕاگرتنی هەناردەی نەوت لە ڕێگەی تورکیاوە، و گەڕانی ئەنقەرە بۆ ڕێککەوتنێکی گشتگیر لەگەڵ بەغدا، جیگرەوە چییە؟ ئایا پلانی ئابووریی نوێتان هەیە؟ ئایا دیدگایەکی نوێتان هەیە سەبارەت بەم بابەتە؟

سەرۆکوەزیران مەسرور بارزانی: ئێمە هەوڵ دەدەین هاوکار بین لەگەڵ حکومەتی فیدراڵی بۆ باشترین چارەسەر. وەک لە پرسیاری پێشوو باسم کرد، ئەگەر یاسای نەوتمان هەبێت پێم وایە دەتوانین زۆر بە ئاسانی ئەم کێشانە چارەسەر بکەین. بەبێ ئەوە، هێشتا ئاڵنگاری دەبێت. دەمانەوێت هاوکارییمان زیاتر لەگەڵ حکومەتی فیدراڵی و هەروەها لەگەڵ وڵاتانی دراوسێ هەبێت. هیوادارین بتوانین ڕێگایەک بدۆزینەوە بۆ هەناردەکردنی نەوت لە ڕێگەی تورکیاوە و پێم وایە نزیکین لەوە، چونکە ڕێککەوتنێکی نوێ هەیە لەگەڵ حکومەتی فیدراڵی بۆ هەناردەکردنی نەوت. بێگومان، ئەگەر بژاردەی تر هەبێت، ئێمە زۆر دڵخۆشین بە تاوتوێکردنیان. تەواوی ناوچەکە پێویستی بە وزەیە و ئێمە وزەمان هەیە و ئامادەین ئەو وزەیە دابین بکەین بە باشترین شێوە.

پێشکەشکار: با باسی ڕێککەوتنەکان و گەڕان بەدوای جێگرەوە بکەین، ئایا هەرێمی کوردستان هەوڵ دەدات گرێبەستی نوێ لەگەڵ کۆمپانیا نێودەوڵەتییەکان واژۆ بکات دوور لە بەغدا؟ ئەگەر ئەمە ڕووبدات، دەرئەنجامەکانی چین؟

سەرۆکوەزیران مەسرور بارزانی: دەبێت جارێکی تر بگەڕێینەوە بۆ دەستوور. کوردستان مافی دەستووریی هەیە بۆ گەڕان، پەرەپێدان و واژۆکردنی گرێبەست لەگەڵ کۆمپانیاکان و هەموو گرێبەستەکانی ڕابردوو کێشەیان لەسەر بووە. و دادگایەک لە بەغدا بڕیاری لە بەرژەوەندیی گرێبەستەکانی هەرێم داوە لەگەڵ کۆمپانیا نەوتییە نێودەوڵەتییەکان. بۆیە هیچ هۆکارێک نییە، هیچ ئاستەنگێک نییە بۆ ئەوەی کوردستان گرێبەستی زیاتر واژۆ نەکات لەگەڵ کۆمپانیا نەوتییەکان کە ڕەنگە ئارەزووی هاتن و وەبەرهێنان بکەن لە کوردستان. ئەمە مافێکی دەستووریی کوردستانە و دەستبەرداری ئەو مافە نابین.

پێشکەشکار: بەڕێز سەرۆکوەزیران، ئایا نیازی گۆڕینی هەولێر هەیە بۆ ناوەندێکی بازرگانی و لۆجستیی هەرێمی؟ ئەگەر وابێت، گەورەترین ئاڵنگارییەکان چین؟

سەرۆکوەزیران مەسرور بارزانی: بێگومان، نیازی ئێمە ئەوەیە کوردستان بکەینە ناوەندێکی ئابووری، نەک تەنیا بۆ هەرێمی کوردستان، بەڵکو بۆ هەموو وڵاتەکە، بۆ هەموو عێراق و بۆ ناوچەکە ئێمە توانامان هەیە، سەرچاوەی سروشتیمان هەیە، دامەزراوەمان هەیە و دیدگامان هەیە. دەتوانین ئەم وڵاتە بکەینە ناوەند و بنکەیەکی ئابووریی زۆر بەهێزتر بۆ ناوچەکە، بەڵام بێگومان پێویستمان بە دیدگایەکی هاوبەشە لەگەڵ بەغدا، هیوادارین پشتیوان بن و سەرکەوتنەکانی کوردستان وەک سەرکەوتنی هەموو وڵات ببینن. و بۆ ئەوەی ڕاشکاو بم، چەند ڕۆژێک لەمەوبەر کە پڕۆژەیەکم کردەوە، گوتم کە ئامادەین ئەزموونی خۆمان لەگەڵ بەشەکانی تری عێراق هاوبەش بکەین. عێراق وڵاتێکی دەوڵەمەندە، سەرچاوەی هەیە و دەتوانێت بیکات. تەنیا شتێک کە پێویستیانە بەڕێوەبردنێکی دروستە. ئێمە ئەزموونی باشمان هەیە و ویستمان هەیە ئەزموونەکەمان لەگەڵ بەشەکانی تری عێراق هاوبەش بکەین و دەتوانین لەوێوە دەست پێبکەین.  ئەوکات دەتوانن ببینن کە هاوکاریکردن زۆر قازانج بەخشترە لەوەی هەوڵ بدەن ڕێگریمان لێ بکەن لە سەرکەوتن و پێشکەوتن.

پەیوەندییەکانی هەرێمی کوردستان لەگەڵ سعوودیە

پێشکەشکار: با باسی پەیوەندیی هەرێمی کوردستان لەگەڵ وڵاتانی کەنداو بکەین، بەتایبەتی شانشینی عەرەبیی سعوودیە، چۆن وەسفی دەکەن؟

سەرۆکوەزیران مەسرور بارزانی: ئێمە ڕێزێکی زۆرمان هەیە بۆ سەرکردایەتی و خەڵکی سعوودیە. پەیوەندیی مێژووییمان هەیە لەگەڵ بنەماڵەی شاهانە و هەروەها لەگەڵ حکومەت و خەڵکی سعوودیە. ئامادەین زیاتر پەیوەندییەکانمان بەهێز بکەین و هیوادارین وەبەرهێنەرانی سعوودی سەیری کوردستان بکەن وەک ناوچەیەکی نوێی وەبەرهێنان کە دەتوانن بێنە ناویەوە، پێم وایە دەتوانین سوودمەند بین لەپێناو بەرژەوەندیی هەردوو وڵات. کەواتە پەیوەندیی زۆر باشمان هەیە، بەڵام هێشتا دەمانەوێت پەیوەندیی زیاتر و وەبەرهێنانی زیاتری سعوودی هەبێت و ڕەنگە بازرگانانی کوردیش سەیری دەرفەتەکانی سعوودیە بکەن.

پەیوەندی لەگەڵ ئەنقەرە و ڕۆڵی تورکیا

پێشکەشکار: سەبارەت بە پەیوەندی لەگەڵ ئەنقەرە، چۆن وەسفی دەکەن و ئایا تورکیا دەستوەردەداتە بڕیاری سیاسیی کوردی؟

سەرۆکوەزیران مەسرور بارزانی: بۆ ئەوەی ڕاستگۆ بم، پەیوەندیی باشمان هەیە لەگەڵ تورکیا و پەیوەندییەکانمان بەدرێژایی ساڵان باشتر بوون، لێکتێگەیشتنێکی باشتر هەیە. پەیوەندیی ئابووری و بازرگانیی زۆر هەیە لەگەڵ تورکیا و هەروەها کاری هاوبەشمان هەبووە لەگەڵ تورکیا. بۆیە من پەیوەندییەکانمان بە زۆرباش هەڵدەسەنگێنم و تورکیا بەڕاستی دەستیوەرنەداوەتە سیاسەتی ناوخۆی هەرێمەکەمان، بەڵام ئەوان بێگومان کێشەیان هەبووە لەگەڵ پەکەکە و شەڕی بەردەوام لە ناوچەکەماندا، بەتایبەتی لەسەر سنوورەکان، کە هیوادارم بەم دەستپێشخەرییە نوێیە کۆتایی پێ بێت. کەواتە، زۆر شتی زیاتر هەیە کە چاوەڕێی بکەین بۆ داهاتوویەکی گەشتر و پەیوەندیی باشتر لەگەڵ تورکیا.

مامەڵەکردن لەگەڵ فشارەکانی ئێران

پێشکەشکار: چۆن مامەڵە لەگەڵ فشارە ئێرانییەکان دەکەن؟ ئایا هاوسەنگی هەیە یان لایەنگری؟

سەرۆکوەزیران مەسرور بارزانی: ئێران دراوسێیەکی گەورەیە و ئێمە سنوورێکی درێژمان لەگەڵ ئێران هەیە. تێدەگەین کە ئەوان هەندێک نیگەرانیی گەورەیان هەیە سەبارەت بە ئاسایشی نیشتمانیی خۆیان. پێم وایە زۆر زیادەڕەوی هەیە و هەندێک لایەن هەن کە هەمیشە کوردستان تۆمەتبار دەکەن یان تۆمەتی ناڕاست دەخەنە پاڵ کوردستان. بەڵام کوردستان هەمیشە ڕێزی لە پەیوەندییەکانی گرتووە لەگەڵ هەموو دراوسێکانی، لەگەڵ ئێرانیش. کوردستان هەرگیز بەشێک نەبووە لە هیچ پیلانگێڕییەک و نابێتە بەشێک لە هیچ سەرچاوەیەکی هەڕەشە بۆ هیچ کام لە وڵاتانی دراوسێ. بۆیە پێم وایە زیادەڕەوییەکی زۆر هەیە و زۆر تۆمەتی ناڕاست هەن کە هەندێکجار ناڵێم هەمووان، بەڵام هەندێک کەس کوردستانی پێ تۆمەتبار دەکەن. بەرپرسانی ئێران هاتوونەتە کوردستان و سوپاسی دەسەڵاتدارانی کوردستانیان کردووە بۆ هەڵوێستە بەرپرسیارانەکەیان، بەتایبەتی لە کێشەکانی ئەم دواییەی ناوچەکە.

دۆخی سووریا و ڕۆڵی هەرێمی کوردستان لە نێوەندگیریدا

پێشکەشکار: گۆڕانکاری لە سووریادا ڕوودەدات، دۆخی ئەوێ دیارە. ئاڵنگارییەکی تر لەبەردەم حکومەتی نوێی سووریادایە کە پەیوەستە بە کورد، بەتایبەتی هەسەدە، بەڕای ئێوە، شێوەی پەیوەندیی نێوان هەردوو لا چۆن دەبێت، و ئایا هەرێمی کوردستان ڕۆڵی ناوبژیوانی دەگێڕێت لە نێوانیاندا؟

سەرۆکوەزیران مەسرور بارزانی: ئەمە وڵاتێکی جیاوازە، ناتوانین دەستوەردان بکەین، ناتوانین پێیان بڵێین چی دەیانەوێت و چی دەبێت بیکەن. بەڵام بێگومان، ئێمە ئامادەیی خۆمان نیشان داوە بۆ ناوبژیوانی ئەگەر دەرفەتێک هەبێت، بەتایبەتی کە ئێمە کاریگەرییەکی زۆرمان هەیە لەسەر کوردانی سووریا و گفتوگۆی زۆر کراوە. سەرۆک مەسعود بارزانی داوای لە لایەنە کوردییەکان کردووە بێنە کوردستان و ڕێنمایی کردن بۆ یەکگرتن و هەروەها گەیشتن بە ڕێککەوتنێک لەگەڵ دیمەشق بۆ داهاتوویەکی باشتر. بەڵام بێگومان، ئەمە دەبێت پەیوەندییەکی دوولایەنە بێت. دیمەشقیش دەبێت کراوە بێت بەرامبەر کورد و پێداویستییەکانیان لەبەرچاو بگرێت.  ئەوەی دەمێنێتەوە بەڕاستی لەسەر کورد و عەلەوی و دروز و عەرەبەکان و هەمووان لە سووریا، کە بگەنە ڕێککەوتنێک لەسەر فۆرمولەیەک کە باشترین خزمەت بە بەرژەوەندییەکانی هەمووان بکات لە وڵاتەکەدا. بۆیە هیوادارین سووریا حکومەتێکی گشتگیر پێکبهێنێت، ڕێز لە مافی هەموو کۆمەڵگەکان بگرێت و هەمووان لە کۆتاییدا لە خۆڵەمێشی شەڕەکانی چەندین ساڵی سووریا دەربچن. بۆیە ئێمە بێگومان پشتیوانی لە سووریایەکی سەقامگیرتر دەکەین کە بۆ هەموومان باشتر بێت.

پەیوەندی لەگەڵ ئەمریکا و پێگەی واشنتن

پێشکەشکار: ئایا ئەمریکا هێشتا گەرەنتییەکی سەرەکییە بۆ هەرێمی کوردستان و پەیوەندییەکە چۆن وەسف دەکەن؟

سەرۆکوەزیران مەسرور بارزانی: ئێمە زۆر سوپاسگوزارین بۆ هەموو ئەو پشتیوانییەی کە ئەمریکا هەمیشە پێشکەشی کوردستانی کردووە.  ئێمە وەک یەکێک لە نزیکترین هاوبەش و پشتیوانەکانمان سەیریان دەکەین. قەرزاری ئەو پشتیوانییەین کە لەکاتی شەڕەکانی داعشدا پێشکەشیان کردین و پشتیوانیی بەردەوامیان بۆ کوردستان بەنرخە.  ئێمە پێزانینمان هەیە بۆ پشتیوانیی ئەمریکا و چاوەڕێی بەهێزکردنی پەیوەندییەکانمانین لەگەڵ ئەمریکا بۆ ئاستی بەرزتر.

پشتیوانی لە پرۆسەی ئاشتیی نێوان تورکیا و پەکەکە

پێشکەشکار: ئایا پشتیوانی لە زیندووکردنەوەی پرۆسەی ئاشتیی نێوان تورکیا و پەکەکە دەکەن، و ئایا هەرێمی کوردستان ڕۆڵێکی هەیە لەم دۆسیەیەدا؟

سەرۆکوەزیران مەسرور بارزانی: پێمان وایە دەستپێشخەرییەکی زۆرباشە. هیوادارم سەرکەوتوو بێت. ئێمە لەگەڵ هەردوو لا قسەمان کردووە و هانمان داون بۆ دڵنیابوونەوە لەوەی کە ئەم گفتوگۆیانەی ئاشتی سەرکەوتوو بن، کە پێمان وایە هەموو ناوچەکە سوودی لێ دەبینێت.

هەڵوێستی هەرێم لەسەر ململانێی ئێران و ئیسرائیل

پێشکەشکار: بەڕێز سەرۆکوەزیران، لەبەرئەوەی دراوسێی ئێرانن و بە وردی باستان کرد، چۆن سەیری ئەم ململانێیەی نێوان ئێران و ئیسرائیل دەکەن؟

سەرۆکوەزیران مەسرور بارزانی: هیچ کەس شەڕی ناوێت. ئێمە بێگومان نامانەوێت، پێمان وایە هەر ڕووبەڕووبوونەوەیەک، هەر شەڕێک، هەر تێکچوونێکی ئەمنی لە ناوچەکەدا کاریگەریی خراپی دەبێت لەسەر هەمووان، بە ئێمەشەوە. بۆیە هیوادارین لە کۆتاییدا ئاشتی و خۆشگوزەرانی زاڵ بێت و ئەمە کۆتایی شەڕەکان بێت و قۆناغێکی نوێی گفتوگۆی ئاشتی و سەقامگیری جێگەی هەموو ئەم ڕووبەڕووبوونەوانە بگرێتەوە.